De toenemende regeldruk maakt het lastig om het hobbymatige karakter van een beleggingsstudieclub te behouden. Dit heeft ervoor gezorgd dat de VEB heeft besloten om het oprichten van nieuwe clubs niet meer te ondersteunen. De VEB raadt het af om een nieuwe club op te richten. Daarnaast zijn er steeds minder financieel dienstverleners die deze nog als klant accepteren.

Advies VEB aan bestaande beleggingsstudieclubs
De VEB adviseert bestaande beleggingsstudieclubs goed na te gaan in hoeverre zij voldoen aan de geldende wet- en regelgeving. In de gevallen waar het hobbymatige karakter de overhand heeft, is het raadzaam om serieus te overwegen of ontbinding van de vereniging, de rechtsvorm van een beleggingsstudieclub, de beste oplossing is. Wel is een alternatief mogelijk voor beleggingsstudieclubs, in de vorm van het gezamenlijk bijhouden van een schaduwportefeuille (zie kader).

De VEB is niet geëquipeerd om de bij haar aangesloten beleggingsstudieclubs fiscaal en juridisch door te lichten. Dit vereist individueel advies van een deskundige jurist en in sommige gevallen van een fiscalist.

Vragen van beleggingsstudieclubs
Naar aanleiding van het artikel dat in de vorige editie van Effect verscheen, zijn verschillende vragen binnengekomen.

Zo zijn er meerdere vragen gesteld over de verenigingsrechtelijke regelgeving, vooral over het uitkeren van winsten onder leden van een beleggingsstudieclub. Een club gaf aan dat tijdens het bestaan regelmatig tussentijdse kapitaalsuitkeringen zijn gedaan. “Doel was om de instap voor nieuwe leden niet te hoog te maken. Zodra het kapitaal per lid boven de 12.500 euro uitkomt, vindt een uitkering plaats van 2.500 euro om weer op 10.000 euro uit te komen.” Ook een aantal andere clubs heeft aangegeven (een deel van de) winsten te verdelen onder leden. Sommige hebben dat in hun reglement of statuten laten opnemen.

Voor verenigingen geldt een wettelijk uitkeringsverbod. Op grond van artikel 2:26 lid 3 van het Burgerlijk Wetboek (BW) mag een vereniging geen winst onder haar leden verdelen. Ook de in het voorbeeld hiervoor genoemde ‘kapitaalsuitkering’ is feitelijk een uitkering van de koersstijging (van 2.500 euro) en dus het uitkeren van winst. Volgens de wet kan de rechtbank de vereniging in een uiterst geval ontbinden op grond van art. 2:21 lid 3 BW. Wij vermoeden dat dit slechts in zeer uitzonderlijke gevallen zal gebeuren. Toch menen wij er goed aan te doen om deze waarschuwing te geven.

Naast de basisregels die gelden voor alle verenigingen in Nederland, zijn er in de afgelopen jaren veel nieuwe wetten en regels bijgekomen waar beleggingsstudieclubs aan moeten voldoen. De VEB heeft hier de afgelopen jaren vele vragen over ontvangen. Zo zijn beleggingsstudieclubs verplicht om een LEI (Legal Entity Identifier)-nummer aan te vragen. Een LEI is na afgifte een jaar actief en kan elk jaar worden verlengd. Een verlopen LEI kan betekenen dat de betreffende club de mogelijkheid verliest om bepaalde financiële transacties te verrichten.

Een aantal clubs heeft ook aangegeven wel aan verschillende regels te voldoen. Zo stelt de heer Wulfsen, secretaris van beleggingsstudieclub Nijbel, dat jaarlijks een jaarrekening wordt opgesteld en een kascontrole plaatsvindt. Ook is de club ingeschreven bij de Kamer van Koophandel (KvK), is er een LEI-registratie en zijn statuten opgesteld die ieder lid voor ontvangst heeft ondertekend. Tussentijds wordt geen geld uitgekeerd, alleen bij beëindiging van het lidmaatschap.

Recentelijk zijn er veel zaken om te regelen bijgekomen. Zo dienen in ieder geval de bestuurders (mogelijk ook de leden) bij het inschrijven van een beleggingsstudieclub bij de KvK zich te registreren in het UBO (Ultimate Beneficial Owner)-register. Ook is de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) van toepassing, zodat beleggingsstudieclubs de identiteit van leden dienen te onderzoeken en te controleren. De statutair bestuurders van de clubs zullen ook kennis moeten opdoen over de verplichtingen onder de Wwft.

Kritische noten
Naast vragen over de wijze waarop beleggingsstudieclubs aan deze nieuwere wetten en regels kunnen voldoen, kraakten verschillende leden ook kritische noten over de toegenomen regeldruk. Een enkel lid heeft de publiciteit gezocht. Zo heeft een belegger in juli in De Telegraaf aangegeven dat de vereniging waarbij hij zich heeft aangesloten dreigt om te vallen. Hij is het er niet mee eens dat nu alle verenigingen onder de strenge regels gaan vallen, omdat een aantal bestuurders over de schreef is gegaan. Als voorbeeld is de problematiek bij woningcorporatie Vestia genoemd. Een oplossing om het verenigingsleven overeind te houden, is volgens deze belegger een ondergrens in de regeling. Grotere verenigingen worden dan gecontroleerd, kleintjes niet.

De Wwft is erop gericht om het witwassen van geld en het financieren van terrorisme te voorkomen en te bestrijden. Doel is om de integriteit van de financiële markten te waarborgen. Hoewel de VEB graag had gezien dat er een wettelijke uitzondering voor beleggingsstudieclubs zou zijn gemaakt, is het doel van de Wwft volstrekt gerechtvaardigd. Ondermijning (waaronder geldwitwassen) is helaas aan de orde van de dag, zo leert een enkele blik in de media. Kleine beleggingsstudieclubs kunnen evengoed een instrument zijn voor het witwassen van geld. Ook bij kleine beleggingsstudieclubs zal dus controle moeten plaatsvinden. Een uitzondering voor kleine clubs is daarom niet gerechtvaardigd.

De VEB gaat mede daarom niet pleiten voor een uitzondering op de Wwft voor beleggingsstudieclubs.

Uiteindelijk is de conclusie tweeërlei; een vereniging is niet de juiste rechtspersoon om in groepsverband serieus te beleggen. Wil men wel in hobbymatig verband beleggen dan zorgt de opeenstapeling van oude en nieuwe regelgeving voor een – in veel gevallen te – hoge drempel om dit alsnog in verenigingsverband te doen.

De Geinige Gulden
Naar aanleiding van het artikel in Effect sprak de VEB met Ineke Koopman van beleggingsstudieclub De Geinige Gulden. Bij deze vereniging ligt de nadruk vooral op studie, liet de voorzitter van de club die al sinds de jaren 70 bestaat, weten. De vereniging bestaat enkel uit dames en telt maximaal vijftien leden. Op dit moment zijn er slechts twaalf dus de vereniging staat open voor nieuwe leden.

De club is zeker niet elitair, maar voor iedereen toegankelijk. Per lid bedraagt de inleg 1000 euro en de maandelijkse contributie 37,50 euro. Alleen bij uittreding volgt een uitkering van diens aandeel in het vermogen van de club bij vertrek. Volgens Koopman voldoet de club aan alle eisen. KvK, LEI, statuten en huishoudelijk reglement, jaarlijks een officiële ledenvergadering. “Aan alles is gedacht”, zo stelt Koopman.

Het besluit over transacties wordt democratisch genomen. Iedereen volgt een bepaald aantal aandelen, bij 12 procent winst of verlies wordt opnieuw naar de belegging gekeken.

Vergaderingen duren ongeveer tweeënhalf uur en daarna gaan de leden meestal gezamenlijk lunchen. In coronatijd gaan de vergaderingen via videoconferentie-software Zoom. De studieclub is ooit begonnen met beleggen bij de voormalige Amro-bank. Deze bank stelde zelfs een coach beschikbaar. Hoewel al gepensioneerd, is deze coach iedere maand bij de vergaderingen aanwezig en praat de leden van de club bij over de wereldeconomie.

Het besluit van de VEB om de clubs geen ondersteuning te bieden, betreurt de club. Tegelijkertijd zien zij ook de noodzaak voor de strengere regelgeving. “Wij worden de dupe van schijnclubs die niet gericht zijn op studie, maar puur op het beleggen”, stelt Koopman. Daarbij heeft de club het studiematige karakter hoog in het vaandel; “Op een informele manier gezamenlijk leren over beleggen staat voorop”, benadrukt zij.

C(R)ASH
Ook sprak de VEB met Piet Dijkstra van beleggingsstudieclub C(R)ASH. Deze club is in 1991 gestart met vrienden en collega’s onder elkaar, destijds in de leeftijd circa 30-35 jaar. Iedereen legde 500 gulden in en vervolgens 50 gulden per maand, nu is dat 30 euro. Er zijn elf leden, allen komen uit Kampen, en er is nauwelijks sprake geweest van ledenverloop. In het begin was kennisontwikkeling het belangrijkste, maar ook wel het sociale aspect. Zo wordt er regelmatig vergaderd en is er jaarlijks een gezellige dag uit, met als thema iets dat aan effecten gerelateerd is, zoals een bezoek aan het beursgebouw. Ook is er ieder jaar een kleine competitie: het zo goed mogelijk inschatten van de eindstand van de AEX en het rendement van het favoriete aandeel van ieder clublid.

Er zijn leden die actievere beleggers in hun eigen portefeuille zijn dan andere leden. Hoewel er nooit een echte doelstelling is geformuleerd, is duidelijk dat het leeraspect belangrijk is en op financieel gebied draait het vooral om het in stand houden van de portefeuille. Rendement staat niet voorop. “We leren eigenlijk dat hoe meer je muteert, hoe meer de rendementen achterblijven”, zo geeft Dijkstra als belangrijke les aan.

Tijdens een vergadering is ruimte om gedetailleerd in te gaan op beleggingsideeën en mogelijke aanpassingen in de portefeuille. Er zijn bepaalde regels ontstaan. Zo wisselt de gastheer of gastvrouw per vergadering en het is aan hem of haar om een beleggingsvoorstel te doen. Iedereen mag ideeën inbrengen, dat moet wel met een goede motivatie. Het kan zijn dat een lid in een privéportefeuille een goed idee heeft en dat wil inbrengen. Bij meerderheid van stemmen wordt een beslissing genomen.

Dijkstra stelt vast dat C(R)ASH voldoet aan de eisen van de oude en nieuwere regelgeving. Dat is eigenlijk geen issue voor deze club.

Gezamenlijk beleggen
Beleggingsstudieclubs krijgen te maken met steeds meer regeldruk. Dat overstijgt het hobbymatige karakter. Sommige clubs voldoen aan alle regels, maar voor de meerderheid van de ondervraagde partijen geldt dat niet. Het voortzetten van de club in een vereniging betekent dat zij veranderingen moeten doorvoeren om daaraan te voldoen. Daar kunnen kosten bijkomen voor extern advies en/of beheer.

Een alternatief is om de beleggingsstudieclub te ontbinden en conform een schaduwportefeuille voor de eigen rekening te beslissen over de beleggingen. Dat is misschien minder ‘echt’, zo vernam de VEB van een aantal leden, maar het scheelt administratieve rompslomp, aansprakelijkheden en kosten voor onder meer professionele ondersteuning. Voor veel clubs gaat het ook niet per se om het gezamenlijk beheren van het vermogen, maar om de mogelijkheid om gezamenlijk te leren over beleggen en om interessante ideeën uit te wisselen. En daaraan hoeft gelukkig niets te veranderen.